Ngày Phòng chống Ung thư phổi: Hành động vì lá phổi khỏe mạnh

Ngày Phòng chống Ung thư phổi là dịp quan trọng nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về một trong những căn bệnh nguy hiểm hàng đầu hiện nay. Đây không chỉ là cơ hội để tuyên truyền kiến thức, mà còn là lời nhắc nhở mỗi người cần chủ động phòng ngừa và kiểm tra sức khỏe định kỳ. Bài viết này, Koja Mart sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về ý nghĩa của ngày này, nguyên nhân, triệu chứng và các biện pháp phòng chống Ung thư phổi hiệu quả.

1. Ngày Phòng chống Ung thư phổi 1/8 là gì?

Ngày Phòng chống Ung thư phổi 1/8 (World Lung Cancer Day) là một chiến dịch y tế toàn cầu do Diễn đàn các Hiệp hội Hô hấp Quốc tế – Forum of International Respiratory Societies (FIRS) khởi xướng từ năm 2012. Ngày này ra đời nhằm đáp lại thực trạng đáng báo động của căn bệnh Ung thư phổi. Đây là loại ung thư gây tử vong cao nhất thế giới và có tỷ lệ phát hiện muộn cao, đặc biệt ở các quốc gia thu nhập thấp và trung bình.

Ngày Phòng chống Ung thư phổi được hình thành mang trong mình sứ mệnh:

• Nâng cao nhận thức cộng đồng về nguyên nhân, triệu chứng và nguy cơ của Ung thư phổi.
• Khuyến khích tầm soát sớm ở những đối tượng có nguy cơ cao.
• Thúc đẩy sự phối hợp giữa các tổ chức y tế, chính phủ và cộng đồng nhằm hỗ trợ nghiên cứu, điều trị và chăm sóc bệnh nhân.
• Giảm kỳ thị đối với người bệnh Ung thư phổi thường gắn với nguyên nhân hút thuốc, giúp họ nhận được sự đồng cảm và hỗ trợ xã hội.

Ngày 1/8 hằng năm vì thế trở thành mốc thời gian quan trọng để các quốc gia cùng nhau tổ chức các hoạt động truyền thông, giáo dục sức khỏe và khám sàng lọc miễn phí cho cộng đồng.

2. Lịch sử hình thành và ý nghĩa của ngày phòng chống Ung thư phổi

Ngày Phòng chống Ung thư Phổi Thế giới (1/8) lần đầu tiên được khởi xướng vào năm 2012, là kết quả của sự hợp tác giữa Diễn đàn các Hiệp hội Hô hấp Quốc tế (FIRS) và Hiệp hội Nghiên cứu Ung thư Phổi Quốc tế (IASLC), nhằm nâng cao nhận thức toàn cầu về căn bệnh này. Việc chọn ngày 1 tháng 8 mang ý nghĩa biểu tượng nhằm tạo một điểm nhấn giữa năm cho các chiến dịch y tế, trong khi các tháng cuối năm thường dành cho các loại ung thư khác như ung thư vú, ung thư tuyến tiền liệt.

Lý do dẫn đến sự ra đời của ngày này là:

• Tỷ lệ mắc Ung thư phổi toàn cầu liên tục tăng, không chỉ ở người hút thuốc mà cả người không hút thuốc.
• Thiếu thông tin giáo dục cộng đồng khiến bệnh thường được phát hiện muộn.
• Nhu cầu cấp thiết về nâng cao năng lực phát hiện sớm và điều trị tại các quốc gia đang phát triển.

Ý nghĩa thực tiễn của ngày 1/8 không chỉ dừng lại ở việc “nhắc nhở”, mà còn là lời hiệu triệu hành động, kêu gọi các chính phủ đầu tư nhiều hơn vào hệ thống y tế dự phòng, phát triển chính sách kiểm soát thuốc lá và cải thiện môi trường sống.

3. Ung thư phổi – mối đe dọa sức khỏe toàn cầu

Ung thư phổi là loại ung thư ác tính bắt nguồn từ các mô phổi, chủ yếu là tế bào lót bên trong đường dẫn khí. Ung thư phổi đang là loại ung thư phổ biến trên toàn thế giới. Nguyên nhân gây tử vong do ung thư hàng đầu, chiếm gần 1 trong 5 ca tử vong do ung thư.

Tại Việt Nam, báo cáo năm 2022 của Bệnh viện K Trung ương cho biết:

Mức độ nguy hiểm của bệnh không chỉ nằm ở khả năng di căn nhanh mà còn ở việc khó phát hiện sớm do triệu chứng ban đầu dễ nhầm với bệnh hô hấp thông thường. Bên cạnh đó, bệnh gây ra gánh nặng lớn về chi phí điều trị, mất năng suất lao động, và ảnh hưởng sâu rộng đến kinh tế hộ gia đình.

4. Tác nhân hàng đầu gây khởi phát Ung thư phổi

Ung thư phổi không phải là căn bệnh “tự nhiên mà đến”. Hầu hết các ca bệnh đều có liên quan đến các yếu tố nguy cơ rõ ràng, có thể phòng tránh. Một số nguyên nhân thường gặp có thể kể đến:

4.1. Hút thuốc lá (thụ động hoặc chủ động)

Khoảng 85% ca mắc Ung thư phổi có liên quan đến việc hút thuốc lá. Trong khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó có ít nhất 70 chất đã được xác nhận gây ung thư. Hút thuốc thụ động (người hít phải khói thuốc của người khác) cũng gây nguy cơ cao không kém.

4.2. Ô nhiễm không khí

Bụi mịn (PM2.5), khí thải từ xe cộ, công nghiệp, và việc đốt nhiên liệu sinh khối trong nhà (như củi, rơm rạ) đều góp phần gia tăng Ung thư phổi. WHO đã phân loại ô nhiễm không khí là một chất gây ung thư nhóm 1.

4.3. Làm việc trong điều kiện chứa chất độc hại

Một số người làm việc trong ngành công nghiệp khai thác, hóa chất, xây dựng, có nguy cơ cao do tiếp xúc với amiăng, radon, arsenic, nickel, chromium… kéo dài.

4.4. Di truyền và yếu tố cá nhân

Người có tiền sử gia đình mắc Ung thư phổi, hoặc từng mắc các bệnh phổi mãn tính như COPD, viêm phế quản mãn tính cũng có nguy cơ cao hơn người bình thường.

Việc nhận diện các nguyên nhân này đóng vai trò quan trọng để xây dựng chiến lược phòng chống Ung thư phổi hiệu quả cho cộng đồng.

5. Những dấu hiệu sớm giúp nhận diện Ung thư phổi

Ở giai đoạn đầu, Ung thư phổi thường không có triệu chứng rõ rệt, hoặc dễ bị nhầm lẫn với các bệnh hô hấp thông thường như cảm cúm, viêm phổi. Tuy nhiên, vẫn có một số dấu hiệu cảnh báo sớm bạn không nên bỏ qua:

• Ho kéo dài không rõ nguyên nhân, dai dẳng nhiều tuần.
• Ho ra máu, dù chỉ vài vệt nhỏ.
• Đau ngực, nhất là khi hít sâu, cười hoặc ho.
• Khó thở, khò khè khi vận động nhẹ.
• Sụt cân nhanh mà không do chế độ ăn hay luyện tập.
• Cảm giác mệt mỏi, suy nhược kéo dài.

Nếu bạn hoặc người thân gặp phải các biểu hiện trên, đặc biệt khi có tiền sử hút thuốc hoặc làm việc trong môi trường độc hại, hãy chủ động đi khám sớm tại các cơ sở y tế chuyên khoa.

6. Nhóm có tỉ lệ mắc bệnh cao hơn trung bình

Không phải ai cũng có nguy cơ mắc Ung thư phổi như nhau. Một số nhóm đối tượng có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn đáng kể bao gồm:

• Người hút thuốc lá, thuốc lào lâu năm hoặc từng hút trên 10 năm.
• Người sống hoặc làm việc trong môi trường ô nhiễm, hít bụi độc, khói than, khí radon.
• Nam giới ở độ tuổi trên 50 là nhóm dễ bị ảnh hưởng nhất.
• Người có tiền sử bệnh phổi mạn tính như viêm phế quản, xơ phổi, COPD.
• Người có người thân (bố mẹ, anh chị em ruột) từng mắc Ung thư phổi.

Đối với các nhóm nguy cơ cao, việc tầm soát định kỳ mỗi năm là vô cùng quan trọng để phát hiện sớm và can thiệp kịp thời.

7. Tầm quan trọng của việc kiểm tra và phát hiện bệnh từ sớm

Tầm soát Ung thư phổi sớm có thể giúp phát hiện bệnh ở giai đoạn tiền lâm sàng, khi chưa xuất hiện triệu chứng. Đây là yếu tố quan trọng giúp:

• Tăng tỷ lệ sống sót lên đến 60–80% nếu phát hiện ở giai đoạn I.
• Giảm chi phí điều trị, tránh được các phác đồ nặng như hóa trị, xạ trị.
• Cải thiện chất lượng sống, duy trì khả năng lao động và sinh hoạt.

Phương pháp hiệu quả nhất hiện nay là chụp cắt lớp vi tính liều thấp (LDCT), được khuyến cáo áp dụng cho người từ 50 tuổi trở lên thuộc nhóm nguy cơ cao.

8. Các phương pháp tầm soát và chẩn đoán hiện nay

Việc tầm soát và chẩn đoán Ung thư phổi đòi hỏi sự phối hợp của nhiều phương pháp hình ảnh học và xét nghiệm mô học:

• Chụp CT liều thấp (LDCT): Cho hình ảnh chi tiết, phát hiện khối u nhỏ.
• X-quang ngực: Phương pháp truyền thống, dễ thực hiện, giá thành thấp.
• Nội soi phế quản: Kiểm tra trực tiếp bên trong phổi để xác định vị trí tổn thương.
• Sinh thiết mô phổi: Lấy mẫu mô để xác định chính xác tế bào ung thư.
• PET/CT: Đánh giá mức độ lan rộng của khối u trong toàn cơ thể.

Chẩn đoán chính xác là điều kiện tiên quyết để đưa ra phác đồ điều trị hiệu quả nhất cho từng trường hợp.

9. Phác đồ và công nghệ điều trị hiện đại cho bệnh nhân ung thư phổi

Tùy vào giai đoạn bệnh, thể mô học và thể trạng bệnh nhân, bác sĩ có thể chỉ định một hoặc phối hợp nhiều phương pháp điều trị như:

• Phẫu thuật: Cắt bỏ khối u nếu còn khu trú.
• Liệu pháp xạ trị: sử dụng tia phóng xạ cường độ cao nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư.
• Hóa trị: Tiêm hoặc uống thuốc tiêu diệt tế bào phân chia nhanh.
• Liệu pháp điều trị nhắm trúng đích: thường được chỉ định cho những bệnh nhân mang đột biến gen EGFR hoặc ALK.
• Liệu pháp miễn dịch: Kích hoạt hệ miễn dịch tự nhiên tấn công tế bào ung thư.

Việc cá nhân hóa điều trị giúp tăng hiệu quả và giảm tác dụng phụ không mong muốn.

10. Vai trò của ăn uống và sinh hoạt điều độ trong hỗ trợ điều trị bệnh

Bên cạnh việc tuân thủ phác đồ điều trị từ bác sĩ, dinh dưỡng hợp lý cùng với lối sống khoa học, góp phần đáng kể vào việc nâng cao thể trạng, tăng cường đề kháng, giúp bệnh nhân Ung thư phổi hồi phục tốt hơn và giảm tác dụng phụ của thuốc.

10.1. Chế độ ăn khoa học

Người bệnh cần cung cấp đủ năng lượng và dưỡng chất để duy trì cân nặng, chống suy kiệt:

• Tăng cường protein: trứng, thịt nạc, cá, sữa, đậu phụ giúp tái tạo mô bị tổn thương.
• Bổ sung vitamin và khoáng chất: ăn nhiều rau xanh, củ quả, trái cây giàu vitamin C, A, E.
• Uống đủ nước mỗi ngày (từ 2 đến 2,5 lít): là cách đơn giản giúp cơ thể luôn sạch và khỏe.
• Tránh thực phẩm chế biến sẵn, nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, rượu bia vì dễ gây viêm và làm nặng thêm các triệu chứng.

Nếu người bệnh mệt mỏi hoặc khó ăn, nên chia nhỏ bữa, dùng thực phẩm dễ tiêu hóa và đảm bảo đủ calo. Bên cạnh chế độ ăn khoa học, người bệnh có thể kết hợp sử dụng Thiên sâm củ khô Dragon King giúp hỗ trợ tăng cường miễn dịch, hỗ trợ bồi bổ phổi, giảm mệt mỏi và cải thiện thể trạng. Nhờ chứa hàm lượng saponin dồi dào, sản phẩm đặc biệt phù hợp cho người cần phục hồi sức khỏe sau thời gian suy nhược hoặc thể trạng yếu.

Mua ngay

10.2. Hoạt động thể chất vừa sức

Tập thể dục nhẹ nhàng như đi bộ, yoga, thiền, hít thở sâu giúp cải thiện tuần hoàn, tăng cường hô hấp và giảm mệt mỏi. Tuy nhiên, cần tránh gắng sức quá mức, đặc biệt khi đang hóa trị hoặc xạ trị.

10.3. Giữ tinh thần tích cực

Tinh thần ổn định, lạc quan giúp người bệnh đối diện với quá trình điều trị tốt hơn. Có thể tìm đến các nhóm hỗ trợ bệnh nhân, trò chuyện với người thân hoặc chuyên gia tâm lý khi cần.

10.4. Không hút thuốc, hạn chế ô nhiễm

Tiếp tục hút thuốc sau khi mắc Ung thư phổi sẽ làm giảm hiệu quả điều trị và tăng nguy cơ tái phát. Ngoài ra, bệnh nhân cũng nên tránh tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, đeo khẩu trang khi ra ngoài và giữ môi trường sống thông thoáng.

11. Việt Nam đã và đang làm gì vào ngày 1/8 hàng năm?

Tại Việt Nam, Ngày Phòng chống Ung thư Phổi 1/8 là cơ hội để các tổ chức y tế và cộng đồng đồng loạt hành động vì sức khỏe hô hấp quốc gia.

11.1. Tổ chức khám sàng lọc miễn phí

Nhiều bệnh viện tổ chức chụp X-quang, khám tổng quát và tư vấn cho người dân, đặc biệt tại các địa phương ô nhiễm cao.

11.2. Hội thảo truyền thông

Các buổi tọa đàm giữa bác sĩ chuyên khoa và người dân, phát trực tuyến hoặc phát thanh trên Đài Truyền hình quốc gia, giúp lan tỏa thông tin chuẩn xác.

11.3. Hoạt động tuyên truyền trong trường học và công sở

Treo băng rôn, phát tờ rơi, thi tìm hiểu về Ung thư phổi để học sinh và người lao động nâng cao nhận thức.

11.4. Phát động chiến dịch “Không khói thuốc”

Đồng hành cùng Ngày 1/8 là các chương trình vận động bỏ thuốc, hỗ trợ cai nghiện, giảm nguy cơ mắc bệnh trong cộng đồng.

12. FAQ – Câu hỏi thường gặp về Ung thư phổi

12.1. Người không hút thuốc có nguy cơ mắc Ung thư phổi không?

Có. Mặc dù thuốc lá là nguyên nhân chính, nhưng người không hút thuốc vẫn có thể mắc bệnh do ô nhiễm không khí, di truyền hoặc tiếp xúc hóa chất.

12.2. Ung thư phổi có lây không?

Không. Ung thư phổi không phải là bệnh lý lây truyền. Tuy nhiên, cùng sống trong môi trường ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh.

12.3. Làm sao biết mình nên tầm soát Ung thư phổi?

Nếu bạn trên 50 tuổi, từng hút thuốc hoặc làm việc trong môi trường độc hại, nên tầm soát hàng năm bằng CT liều thấp.

12.4. Bệnh Ung thư phổi có khả năng được chữa khỏi không?

Khả năng khỏi bệnh cao nếu được chẩn đoán ở giai đoạn đầu. Giai đoạn I và II có tỷ lệ khỏi bệnh rất cao khi phẫu thuật triệt căn và theo dõi đúng cách.

12.5. Làm sao để phòng ngừa nguy cơ mắc Ung thư phổi?

Hoàn toàn có thể giảm nguy cơ thông qua việc không hút thuốc, ăn uống khoa học, sinh hoạt điều độ, và tránh ô nhiễm không khí.

12.6. Khi nào nên đến gặp bác sĩ?

Ngay khi có các triệu chứng ho kéo dài, khó thở, sụt cân, đau ngực… hoặc nếu thuộc nhóm nguy cơ cao dù chưa có triệu chứng.

13. Kết luận

Ngày Phòng chống Ung thư phổi 1/8 là lời nhắc nhở có giá trị về tầm quan trọng của việc giữ gìn sức khỏe hô hấp, phòng tránh và phát hiện sớm một trong những căn bệnh nguy hiểm nhất hiện nay. Thông qua các hoạt động truyền thông, khám sàng lọc và sự vào cuộc của toàn xã hội, ngày này đã và đang góp phần thay đổi nhận thức cộng đồng, thúc đẩy hành động vì một tương lai không khói thuốc và không Ung thư phổi.

Hãy hành động ngay từ hôm nay, tầm soát sớm, sống lành mạnh và lan tỏa thông điệp của Ngày Phòng chống Ung thư phổi đến những người xung quanh bạn.